૧. ઓક્સિજનનો ઉપયોગ
ઓક્સિજન એક સ્વાદહીન ગેસ છે. તેને કોઈ ગંધ કે રંગ નથી. તે હવાનો 22% ભાગ ધરાવે છે. આ ગેસ એ હવાનો એક ભાગ છે જેનો ઉપયોગ લોકો શ્વાસ લેવા માટે કરે છે. આ તત્વ માનવ શરીર, સૂર્ય, મહાસાગરો અને વાતાવરણમાં જોવા મળે છે. ઓક્સિજન વિના, માનવી ટકી શકશે નહીં. તે તારાઓના જીવન ચક્રનો પણ એક ભાગ છે.
2. ઓક્સિજનના સામાન્ય ઉપયોગો
આ ગેસનો ઉપયોગ વિવિધ ઔદ્યોગિક રાસાયણિક કાર્યક્રમોમાં થાય છે. તેનો ઉપયોગ એસિડ, સલ્ફ્યુરિક એસિડ, નાઈટ્રિક એસિડ અને અન્ય સંયોજનો બનાવવા માટે થાય છે. તેનો સૌથી પ્રતિક્રિયાશીલ પ્રકાર ઓઝોન O3 છે. તે વિવિધ રાસાયણિક પ્રતિક્રિયાઓમાં લાગુ પડે છે. ધ્યેય પ્રતિક્રિયા દર અને અનિચ્છનીય સંયોજનોના ઓક્સિડેશનને વધારવાનો છે. બ્લાસ્ટ ફર્નેસમાં સ્ટીલ અને લોખંડ બનાવવા માટે ગરમ ઓક્સિજન હવાની જરૂર પડે છે. કેટલીક ખાણકામ કંપનીઓ તેનો ઉપયોગ ખડકોનો નાશ કરવા માટે કરે છે.
૩. ઉદ્યોગમાં ઉપયોગ
ઉદ્યોગો ધાતુઓને કાપવા, વેલ્ડીંગ કરવા અને પીગળવા માટે ગેસનો ઉપયોગ કરે છે. આ ગેસ 3000 C અને 2800 C તાપમાન ઉત્પન્ન કરવામાં સક્ષમ છે. આ ઓક્સિ-હાઇડ્રોજન અને ઓક્સિ-એસિટિલીન બ્લો ટોર્ચ માટે જરૂરી છે. એક લાક્ષણિક વેલ્ડીંગ પ્રક્રિયા આ પ્રમાણે થાય છે: ધાતુના ભાગોને એકસાથે લાવવામાં આવે છે. જંકશનને ગરમ કરીને તેમને ઓગાળવા માટે ઉચ્ચ તાપમાનની જ્યોતનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. છેડા ઓગાળવામાં આવે છે અને ઘન બને છે. ધાતુના ટુકડા કરવા માટે, એક છેડો લાલ થાય ત્યાં સુધી ગરમ કરવામાં આવે છે. લાલ ગરમ ઘટક ઓક્સિડાઇઝ ન થાય ત્યાં સુધી ઓક્સિજનનું સ્તર વધારવામાં આવે છે. આ ધાતુને નરમ પાડે છે જેથી તેને હથોડીથી તોડી શકાય.
4. વાતાવરણીય ઓક્સિજન
આ ગેસ ઔદ્યોગિક પ્રક્રિયાઓ, જનરેટર અને જહાજોમાં ઊર્જા ઉત્પન્ન કરવા માટે જરૂરી છે. તેનો ઉપયોગ વિમાન અને કારમાં પણ થાય છે. પ્રવાહી ઓક્સિજન તરીકે, તે અવકાશયાનના બળતણને બાળે છે. આ અવકાશમાં જરૂરી થ્રસ્ટ ઉત્પન્ન કરે છે. અવકાશયાત્રીઓના સ્પેસસુટમાં શુદ્ધ ઓક્સિજનની નજીક હોય છે.